Kolajen nedir? Nasıl kullanılır? Kolajen kaybı nasıl önlenir? 5g kolajen yeterli mi?

Kolajen insan vücudunda en bol bulunan protein olup, en fazla kemikler kaslar, deri ve bağ dokuda bulunmaktadır.

Kolajen, vücudun yapısını sağlayan bir iskelet oluşturmaktadır. Bağ dokusunun önemli bir bileşeni olması nedeniyle vücut hücrelerini bir arada tutmada önemli bir rol oynamaktadır. Aynı zamanda cildin sağlıklı, pürüzsüz ve elastik olmasını sağlamaktadır.

Endojen kolajen vücudun doğal olarak ürettiği büyük molekül ağırlığına sahip bileşendir. Takviye olarak kullanılan hidrolize kolajen peptitler (kolajen hidrolizatlar) vücutta endojen kolajen sentezini teşvik ederek, kolajenin faydalarını sunmaktadır (Bolke, Schlippe, Gerß, & Voss, 2019).

Kolajen nedir?

Kolajen nedir sorusuna verilecek cevap özetle; hayvansal dokularda bulunan protein yapısında sert, suda çözünmeyen ve lifli bir maddedir. Kolajen insan vücudunda bol miktarda bulunan bir proteindir. Araştırmalara göre, insan vücudundaki proteinlerin üçte biri kolajenden oluşmaktadır (Shoulders & Raines, 2009).

Diğer tüm proteinlerde olduğu gibi kolajende yapısal olarak farklı tiplerden oluşmaktadır. Bilimsel çalışmalarda en az 28 farklı tipte kolajen bulunmaktadır (Yue, 2014). Bu tiplerin birçoğu, güçlü ve esnek olan fibrillerden oluşmaktadır. İnsan vücudunda en fazla bulunan kolajen tipleri 1 ve ^2tür. Bu tipler vücuttaki toplam kolajenin %90’ını oluşturmaktadır.

Kolajen oldukça büyük molekül ağırlığına sahip bir bileşen olarak vücuttaki birçok dokuda önemli roller üstlenir. Bu dokulardan bazıları;

• Deri
• Tendonlar
• Damarlar
• Kıkırdak
• Kemik
• Bağ doku
• Organ duvarları

Vücudumuz tükettiğimiz besinlerde bulunan bileşenleri kullanarak kolajen sentezlemektedir. Bu sentez mekanizması ortalama olarak 20’li yaşların ortasına kadar yeterli düzeyde çalışmaktadır. Dolayısıyla kolajen üretimi ile yıkımı birbirini dengelemektedir. Ancak bu yaşlardan sonra sentez mekanizması yavaşlamakta ve kolajen yıkımı hızlanmaktadır. Bu durum vücutta kolajen seviyelerinin azalmasına neden olmakta ve çeşitli sağlık sorunları ve belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bu belirtilerden bazıları şunlardır;

• Eklem ağrıları ve kireçlenme başlangıcı
• Bağırsak, böbrek ve diğer organ rahatsızlıkları
• Cilt kırışıklıklarının artması ve elastikiyet kaybı
• Kardiyovasküler rahatsızlıklarda artış

Kolajenin medikal ve kozmetik kullanımı

Vücudunuz doğal olarak kolajen üretmekte ancak belirli bir yaşın üzerinde kolajen üretimi yetersiz gelmektedir. Bu durumda sığır, tavuk ve balık gibi kaynaklardan elde edilmiş kolajen takviyeleri tüketerek kolajen sentezi teşvik edilebilmektedir.

Vücudun sentezlediği kolajen ile takviyelerde bulunan kolajenler arasında önemli bir farklılık bulunmaktadır. Bu farklılık molekül büyüklüğüdür. Vücudumuzda bulunan kolajen yüzbinlerce Dalton molekül büyüklüğüne sahiptir. Bu büyüklükteki bir kolajen takviyesinin vücut tarafından emilmesi mümkün değildir. Bu nedenle kolajen takviyelerinde hidrolize kolajen peptitler kullanılmaktadır. Hidrolize kolajen peptitler büyük molekül ağırlığına sahip kolajenin çeşitli yöntemlerle parçalanması ile üretilir ve bu nedenle vücut tarafından kolaylıkla kullanılabilir. Vücut tarafından emilim için en ideal boyut 2000 Dalton’dur.

Kolajen takviyeleri genellikle toz, kapsül, sıvı formdadır. Bu takviyeler doğrudan ya da soğuk/sıcak içecekler, yoğurt, çorba ve enerji topları gibi çeşitli ürünlere eklenerek tüketilebilmektedir.

Ayrıca kozmetik şirketleri nemlendirici özelliklerinden ötürü çeşitli krem ve serum formülasyonlarında da kolajen kullanabilmektedir. Ancak vücuttan emilimde 500 Dalton kuralı vardır. Bunun anlamı bir maddenin deriden emilebilmesi için büyüklüğünün en fazla 500 Dalton olmasıdır. Bu formülasyonlarda daha büyük molekül ağırlığına kolajen kullanılması halinde emilmesi mümkün değildir (Soukup, 2022).

Kolajenin kaybına neden olan etmenler

Kolajen azalmasına neden olan ilk etmen yaşlanmaktır. Yaşlanma ile birlikte vücudumuzun kolajen sentezi doğal olarak azalmakta ve kolajen yıkımı artmaktadır (Shin et al., 2019). Dolayısıyla cilt, eklemler, kemikler ve organlarda çeşitli sağlık sorunları oluşmaktadır (Shuster, 2020). Genel itibariyle 20’li yaşlardan itibaren vücudumuzun kolajen seviyesinin %1-2 civarında azaldığı kabul edilmektedir. Dolayısıyla 50 yaşına ulaşıldığında vücuttaki kolajen seviyesi yarı yarıya düşmektedir.

Yaşlanma ile kolajen kaybı ve bu kayba bağlı olan hasarlar kaçınılmaz olsa da, bazı diyet ve yaşam tarzı faktörleri bu süreci hızlandırmaktadır. Bu faktörlerden ilki tütün ve alkol kullanımıdır. Tütün kullanımı sonucu oluşan serbest radikallerin kolajeni yıkımını hızlandırdığı ve cilt yaşlanmasına, kırışıklıklara ve elastikiyet kaybına neden olduğu bildirilmektedir (Goodman et al., 2019; Yazdanparast et al., 2019). Aşırı tütün ve alkol kullanımının ayrıca kolajen üretimini azaltarak ve cilt onarım mekanizmalarına zarar vererek cilt yaşlanmasını hızlandırdığı da rapor edilmiştir (Goodman et al., 2019).

Rafine şeker ve ultra işlenmiş gıdaların yoğun tüketiminin, glikasyon adı verilen bir süreci tetiklediği bildirilmektedir. Bu süreç kolajen sentezini azaltan ve kolajenin çevredeki hücreler ve proteinlerle etkileşime girme kabiliyetine etki ederek erken yaşlanmaya neden olmaktadır (Nguyen & Katta, 2015).

Aşırı güneşe maruz kalmak kolajen üretimi sürecine zarar vermektedir. Bu nedenle güneş kremi kullanmak ve aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçınmak erken cilt yaşlanması belirtilerini önlemeye yardımcı olabilmektedir (Budden et al., 2021).

Kolajen kaybına neden olan önemli faktörlerden birisi de menopozdur. Menopoz sürecinde vücutta bulunan kolajen seviyesinin yarı yarıya düştüğü bildirilmektedir. Dolayısıyla bu süreçte kolajen takviyeleri ve kolajen kaybını önleyen faktörler daha da önem kazanmaktadır.

Doğal kolajen kaynakları

Kolajen tüm hayvansal dokularda bulunmakta ve özellikle deri ve eklemler gibi bazı kısımlar daha yoğun olarak kolajen içermektedir. Bu nedenle kolajen açısından zengin gıdalara bazı örnekler;

• Tavuk derisi
• Balık derisi ve diğer deniz ürünleri
• Kemik suyu
• Yumurta kabuğu zarı

Vücuda alınan amino asitlerden doğal olarak kolajen üretilmesi nedeniyle kümes hayvanları, balık, fasulye ve yumurta gibi gıdalardan yeterli miktarda protein alımı kolajen üretimini desteklemektedir.

Amino asitlere ek olarak, vücudun kolajen üretimi ve korunumunu desteklemek için bazı diyet bileşenlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin, kolajen sentez mekanizmasında C vitamini kritik bir rol oynamaktadır. Bu nedenle düşük C vitamini seviyelerine sahip olmak kolajen üretiminin bozulmasına neden olabilmektedir (Pullar, Carr, & Vissers, 2017).

Bol miktarda C vitamini açısından zengin besinler (turunçgiller, biber, yeşil sebzeler, meyveler) tüketmek, sağlıklı kolajen üretimini desteklemeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca antioksidan özellikteki bileşenler serbest radikalleri uzaklaştırarak kolajen yıkımına engel olmaktadır (Reilly & Lozano, 2021). Bu nedenle tokoferol, karotenoidler, resveratrol, kurkumin ve selenyum gibi bileşence zengin gıdalar kolajen kaybını azaltır.

Kolajen kaybı nasıl önlenir

Kolajen kaybını önlemek için 3 temel yaklaşım bulunmaktadır.

Kolajen kaybı ya da yıkımı doğal olarak gerçekleşen bir süreçtir. Dolayısıyla kolajen kaybını önlemek mümkün değildir. Ancak diyet değişikliği ve yaşam tarzı ile bu süreci yavaşlatmak mümkündür. Ayrıca yeterli protein tüketimine dikkat etmek gerekmektedir.

1. Kolajen sentezini teşvik edin: Hidrolize kolajen peptit içeren takviyeleri kullanmak kolajen sentezini desteklemek için en önemli yaklaşımlardan birisidir. Takviye olarak kullanılan kolajen peptitler vücutta kolajene dönüştürülerek kolajen bağlı sorunları gidermektedir.
2. Serbest radikal oluşumunu azaltın: Tütün, alkol, rafine şeker, ultra işlenmiş gıdalar ve stresten uzak durmak vücutta serbest radikal oluşumunu azaltarak kolajen kaybını azaltır. Dolayısıyla bu ürünlerin kullanımı azaltılmalıdır.
3. Güneşe maruziyeti azaltın: Her ne kadar önemli bir D vitamini kaynağı olsa da güneşe aşırı maruz kalmak kolajen yıkımını teşvik etmektedir. Dolayısıyla doğrudan güneşe uzun süre maruz kalmamak, eğer kalınacaksa koruyucu bir güneş kremi kullanmak gerekmektedir.
4. Diğer takviyeleri ihmal etmeyin: Kolajen sentezini teşvik eden ya da kolajen yıkımını azaltan antioksidanları daha fazla tüketmek için gayret edin.

Kolajen nasıl üretilir

Kolajen üretimi hayvansal hammaddeler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde hidrolize kolajen peptit üretim yapan birkaç firma bulunmaktadır. Bu firmalar kolajen üretimini sığır derilerinden gerçekleştirmektedir. Dünya’da ise tavuk, balık, yumurta zarı ve domuzdan kolajen üretimi yapılabilmektedir. Hidrolize kolajen peptit üretimi genellikle 4 aşamada gerçekleşmektedir;

1. İlk olarak, sığır derileri iyice temizlenmekte ve yağını uzaklaştırmak için bir alkali solüsyonu kullanılmaktadır.
2. Daha sonra, kolajenin deriden ekstraksiyonu için asidik suda bekletilir.
3. Elde edilen kolajen büyük molekül ağırlığına sahip olduğu için enzim ile muamele edilerek molekül büyüklüğü azaltılır.
4. İstenen molekül ağırlığına ulaşıldığında kurutularak toz haline getirilir.

Kolajen satın alırken dikkat edilmesi gerekenler

Kolajen satın alırken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır. Dikkat edilmesi gereken ilk husus onaylı bir takviye olmasıdır. Bilindiği üzere Ülkemizde takviye edici gıda üretiminin kontrolü Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla satın alınan kolajen takviyesinin ambalajında bu bakanlıkça verilmiş takviye edici gıda Onay numarasının bulunması gerekmektedir.

İkinci husus takviye edici gıdada bulunan hidrolize kolajen peptitin molekül büyüklüğüdür. Daha önce de değinildiği gibi kolajenin molekül büyüklüğü emilimini doğrudan etkilemektedir. Bilimsel çalışmalarda bildirilen ideal molekül büyüklüğü 2000 Dalton’dur. Bu büyüklüğe sahip kolajen takviyeleri tercih edilmelidir.

Tercih edilecek takviyenin ideal dozda kolajen peptit sağlaması gerekmektedir. Kolajen için önerilen doz günlük en az 5-10g’dır. Dolayısıyla kolajen tercih ederken ideal dozu sağlamasına dikkat edilmelidir. Özellikle tablet formlar bu konuda sınıfta kalmaktadır.

Kullanılan takviye edici gıdanın şeker, tatlandırıcı ve koruyucular gibi katkı maddeleri içermemesine dikkat edilmelidir. Bu katkı maddeleri hem kolajen mekanizması hem de sağlığa olumsuz etki de bulunma potansiyelinde olup, kolajenden beklenen faydaların sağlanamamasına neden olabilir.

Kolajen hayvansal kaynaklı bir ürün olması nedeniyle helallik konusunda dikkat edilmesi gereken bir üründür. Bu nedenle tercih ettiğiniz kolajenin helal belgesine sahip olmasına dikkat etmeniz önerilmektedir.

Kolajen faydaları hakkında sıkça sorulan sorular

Cilt için hangi kolajen tipi kullanılmalıdır?

Cilt için tip 1 ve 3 kolajen kullanılması önerilmektedir. Özellikle kolajene ilaveten cilt için faydalı Koenzim Q10, hyaluronik asit, alfa-lipoik asit gibi antioksidanları içeren takviyelerin kullanılması faydalarını artıracaktır.

Bu noktada cildiniz için özenle geliştirilmiş ProfTürker Collagen Beauty ürününü denemek için hemen profturker.com adresini ziyaret edebilir ve PROF10 kupon kodu ile %10 indirimli alışveriş yapabilirsiniz.

Eklemler için hangi kolajen tipi kullanılmalıdır?

Eklemler için tip 1 ve 3 kolajene ilaveten tip 2 kolajen kullanılması gerekmektedir. Kullanılan takviynin glukozamin, MSM, kondroitin, Boswellia ekstresi gibi bileşenler içermesi faydaları artıracaktır.

Bu noktada eklem sağlığınız için özenle geliştirilmiş ProfTürker Collagen Plus ürününü denemek için hemen profturker.com adresini ziyaret edebilir ve PROF10 kupon kodu ile %10 indirimli alışveriş yapabilirsiniz.

Hangi kolajen menopozu geciktirir?

Kolajen takviyesi kullanımı menopozu geciktirmez. Ancak menopoz süreci aşırı kolajen yıkımına neden olarak, önemli cilt ve sağlık problemleri doğurur. Dolayısıyla menopoz sürecinde kolajen kullanımı daha da önem arz eder.

Kolajen kilo aldırır mı?

Kolajenin kilo alımına neden olduğunu gösteren herhangi bir bilimsel bulgu yoktur. Tam aksine daha uzun tokluk oluşturduğunu gösteren bilimsel çalışmalar ulunmaktadır.

Ancak bazı takviyeler aşırı şeker ya da katkı içererek metabolizmayı etkilemekte ve kilo alımına neden olabilmektedir. Bu nedenle iyi formülize edilmiş ürünler kullanılmalıdır.

Kolajen zayıflatır mı?

Kolajen kullanımının daha uzun süre tokluk sağladığı ve böylece zayıflama sürecine destek olabileceğini gösteren bilimsel çalışmalar mevcuttur. Bu nedenle iyi formülize edilmiş bir ürünün doğru kullanımı zayıflama sürecine destek olabilir.

Kolajen kaç ay kullanılır?

Yapılan son bilimsel çalışmalarda önerilen kullanım şekli 3 ay boyunca sürekli kullanımdan sonra 1 ay ara vermek şeklindedir.

Kolajen ne zaman kullanılır?

Kolajen kullanımının ideal zamanını belirlemiş herhangi bir çalışma yoktur. Bu nedenle herhangi bir zaman kullanılabilir. Ancak cilt için kullanılacaksa yatmadan 1 saat önce kullanılması önerilmektedir. Bunun nedeni cilt yenilenmesinin gece olmasından kaynaklanmaktadır.

Kolajen aç karnına mı içilir?

Kolajen aç ya da tok olarak kullanılabilir.

Günlük kolajen ihtiyacı kaç mg

Bilimsel çalışmalara göre normal bir insanın günlük kolajen miktarı 5000 ile 10000 mg arasındadır. Sporcularda bu ihtiyaç 30000 mg’a kadar çıkabilmektedir.

Kolajen yan etkileri nelerdir?

Kolajenin bilinen bir yan etkisi yoktur.

Kanser hastaları kolajen kullanabilir mi?

Bazı uzmanlar kolajenin hücreleri beslediğini bu nedenle kanser hücrelerini de besleyebileceğini iddia etmektedir. Ancak kanser hastalarının kolajen kullanmasını engelleyecek bilimsel bir bulgu yoktur. Tam aksine, 2021 yılında Nature Cancer dergisinde yayınlanan bir makale uyku halindeki kanser hücrelerinin çevresinde tip 3 kolajen miktarının azalmasının kanseri yeniden uyandırdığını göstermiştir (Martino et al., 2022). Bu nedenle kanser hastalarında kolajen kullanımı önemli olabilir.

Kolajen kolesterolü yükseltir mi?

Hidrolize kolajen peptitler neredeyse saf olarak protein içerir bu nedenle kolesterolü etkilemezler.

Çocuklar kolajen kullanabilir mi?

Çocuklarda genel olarak kolajen sentezi yeterli düzeydedir. Bu nedenle kolajen kullanmalarına gerek yoktur. Ancak bazı çocuklarda eksiklik görülebilir ve kolajen kullanılmalarında herhangi bir sakınca yoktur.

Kolajen sıcak içeceklere karıştırılabilir mi?

Kolajen sıcaklıktan etkilenmez bu nedenle sıcak içeceklere karıştırılabilir. Hatta yüksek sıcaklıklarda pişirilen kek gibi gıdalara karıştırılabilir.

Kaynaklar

Bolke, L., Schlippe, G., Gerß, J., & Voss, W. (2019). A Collagen Supplement Improves Skin Hydration, Elasticity, Roughness, and Density: Results of a Randomized, Placebo-Controlled, Blind Study. Nutrients, 11(10). doi:10.3390/nu11102494

Budden, T., Gaudy-Marqueste, C., Porter, A., Kay, E., Gurung, S., Earnshaw, C. H., . . . Virós, A. (2021). Ultraviolet light-induced collagen degradation inhibits melanoma invasion. Nat Commun, 12(1), 2742. doi:10.1038/s41467-021-22953-z

Goodman, G. D., Kaufman, J., Day, D., Weiss, R., Kawata, A. K., Garcia, J. K., . . . Gallagher, C. J. (2019). Impact of Smoking and Alcohol Use on Facial Aging in Women: Results of a Large Multinational, Multiracial, Cross-sectional Survey. J Clin Aesthet Dermatol, 12(8), 28-39.

Martino, J. S. D., Nobre, A. R., Mondal, C., Taha, I., Farias, E. F., Fertig, E. J., . . . Bravo-Cordero, J. J. (2022). A tumor-derived type III collagen-rich ECM niche regulates tumor cell dormancy. Nature Cancer, 3(1), 90-107. doi:10.1038/s43018-021-00291-9

Nguyen, H. P., & Katta, R. (2015). Sugar Sag: Glycation and the Role of Diet in Aging Skin. Skin Therapy Lett, 20(6), 1-5.

Pullar, J. M., Carr, A. C., & Vissers, M. C. M. (2017). The Roles of Vitamin C in Skin Health. Nutrients, 9(8). doi:10.3390/nu9080866

Reilly, D. M., & Lozano, J. (2021). Skin collagen through the lifestages: importance for skin health and beauty. Plastic and Aesthetic Research, 8, 2. doi:10.20517/2347-9264.2020.153

Shin, J. W., Kwon, S. H., Choi, J. Y., Na, J. I., Huh, C. H., Choi, H. R., & Park, K. C. (2019). Molecular Mechanisms of Dermal Aging and Antiaging Approaches. Int J Mol Sci, 20(9). doi:10.3390/ijms20092126

Shoulders, M. D., & Raines, R. T. (2009). Collagen structure and stability. Annu Rev Biochem, 78, 929-958. doi:10.1146/annurev.biochem.77.032207.120833

Shuster, S. (2020). Osteoporosis, like skin ageing, is caused by collagen loss which is reversible. J R Soc Med, 113(4), 158-160. doi:10.1177/0141076820910315

Soukup, B. (2022). The 500 Dalton Rule Molecules Too Large To Penetrate Skin https://www.aaextracts.com/the-500-dalton-rule/#:~:text=What%20Is%20the%20500%20Dalton,of%20thumb%20for%20cosmetic%20manufacturers.

Yazdanparast, T., Hassanzadeh, H., Nasrollahi, S. A., Seyedmehdi, S. M., Jamaati, H., Naimian, A., . . . Firooz, A. (2019). Cigarettes Smoking and Skin: A Comparison Study of the Biophysical Properties of Skin in Smokers and Non-Smokers. Tanaffos, 18(2), 163-168.

Yue, B. (2014). Biology of the extracellular matrix: an overview. J Glaucoma, 23(8 Suppl 1), S20-23. doi:10.1097/ijg.0000000000000108